Matki Bożej Gromnicznej1

Uroczystość Ofiarowania Pańskiego należy do najdawniejszych w chrześcijaństwie, gdyż było obchodzone w Jerozolimie już w wieku IV. W Polsce Święto Ofiarowania Pana Jezusa w świątyni w Jerozolimie nabrało charakteru wybitnie maryjnego. Lud polski widzi w Niej tę, która sprowadziła niebiańskie Światło na ziemię i która nas tym światłem broni i od wszelkiego zła osłania jako nasza najpotężniejsza Pośredniczka i Orędowniczka przed tronem Boga. Dlatego Polacy często do ręki swojej biorą gromnicę, zwłaszcza w niebezpieczeństwach wielkich klęsk i grożącej śmierci. Stąd i nazwa w Polsce uroczystości "Matki Bożej Gromnicznej". Wielkim wrogiem domów i dobytku były w Polsce kiedyś burze, a zwłaszcza pioruny, które zapalały i niszczyły przeważnie drewniane domostwa i nieraz całe osiedla. Właśnie od tych gromów mia¬ła strzec domy świeca poświęcona w święto Ofiarowania Chrystusa. Stąd i nazwa tej świecy "gromnica". Zwykle przystrajano ją pięknie i malowano. W czasie bu¬rzy zapalano woskowe gromnice, by prosić za wstawiennictwem Matki Bożej o ochronę. Po powrocie do domu z zapaloną gromnicą obchodziło się domy, gumna, obory i znaczy się nią sufity (przez okopcenie zapaloną gromnicą), by je ochronić od pożaru. Gromnicę wręcza się również konającym dla ochrony przed napaścią złych duchów. Panuje bowiem przekonanie, że w tej decydującej chwili szatanowi w sposób szczególniejszy zależy na tym, aby mieć w posiadaniu dusze ludzkie. Aby sobie zapewnić opiekę Matki Bożej, gromnicę umieszczano nad łóżkiem, by ją mieć zawsze pod ręką. Z uroczystością Matki Bożej Gromnicznej kończy się w Polsce okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek — kończy się "przedłużony" okres Bożego Narodzenia. Liturgicznie okres ten kończy się wcześniej - świętem Chrztu Pana Jezusa. Jednak polski zwyczaj ma swoje uzasadnienie nie tylko w dawnej tradycji, ale przede wszystkim w tym, że w Matkę Bożą Gromniczną Pan Jezus jeszcze jako Dziecię jest ofiarowany w świątyni. W wigilię Matki Bożej Gromnicznej lud polski zwyczajowo pościł. Powstało nawet przysłowie: „Kto kocha Maryję, nie pyta o wigilię”. Było bowiem tradycją, że przed każdym świętem Bożej Matki zachowywano post. A oto inne przysłowia polskie, związane ze świętem Matki Bożej Gromnicznej:

• Gdy na Gromniczną rozstaje — kiepskie będą urodzaje.
• Gdy słońce świeci jasno na Gromnicę — to przyjdą mrozy i śnieżyce.
• Gdy w Gromnice pięknie wszędzie, tedy dobra wiosna będzie.
• Gdy w Gromniczną jest ładnie, dużo śniegu jeszcze spadnie.
• Gromniczna pogodna, będzie jesień dorodna.
• Jak słońce jasno świeci na Gromnice, to przyjdą wielkie mrozy i śnieżyce.
• Jak na Matkę Gromniczną, tak na święty Józef (19.03).
• Jak suche i jasne Gromnice, przyjdą jeszcze śnieżyce.